کشمکش موافقان و مخالفان فعالیت معدن طلای سقز

به گزارش پایگاه خبری جهان طلا گلدنیوز، به نقل از ایرنا؛ معدن طلای «قلقله» واقع در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان سقز، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های معدنی استان کردستان محسوب می‌شود که سابقه اکتشاف آن به اوایل دهه ۱۳۷۰ باز می‌گردد.

پس از صدور گواهی کشف، این محدوده در سال ۱۳۹۱ در فهرست مزایده عمومی قرار گرفت و در ادامه، یکی از شرکت‌های تابعه سرمایه‌گذاری صدرتأمین (زیرمجموعه شستا) در مزایده عمومی موفق به کسب امتیاز این معدن شد.

به‌منظور تخصصی‌سازی بهره‌برداری، شرکت جدیدی با نام «توسعه معادن طلای کردستان» تأسیس و پروانه بهره‌برداری از معدن قلقله به نام این شرکت صادر شد.

در دی‌ماه ۱۳۹۶، عملیات اجرایی بهره‌برداری از معدن با حضور علی ربیعی، وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به‌طور رسمی آغاز شد.

اما این پروژه با چالش زیست‌محیطی مهمی روبرو شد؛ محل پیش‌بینی‌شده برای احداث کارخانه فرآوری طلا در بالادست سد چراغ‌ویس قرار داشت که منبع تأمین آب شرب شهر سقز محسوب می‌شد. به همین دلیل، شرکت آب منطقه‌ای و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست کردستان با اجرای پروژه در آن محل مخالفت کردند و این موضوع منجر به توقف فعالیت معدن تا زمان تعیین‌تکلیف نهایی شد.

پس از بررسی‌های کارشناسی و تأیید مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی در کارگروه ارزیابی مجوزهای محیط زیستی در سازمان محیط‌زیست کشور، محل احداث کارخانه فرآوری تغییر کرد و به منطقه‌ای در پایین‌دست سد چراغ‌ویس و در فاصله ۲۵ کیلومتری از معدن منتقل شد.

عملیات احداث کارخانه طلای قلقله سقز در آذر سال ۱۴۰۱ آغاز شد و قرار بود در نیمه اول سال ۱۴۰۳ به بهره‌برداری برسد، اما تاکنون محقق نشده است.

۱۶ فروردین امسال کارزاری به منظور توقف فعالیت این معدن از سوی جمعی از متخصصین، معتمدین و شهروندان دغدغه‌مند استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی شکل گرفت و تا لحظه تهیه این گزارش ۱۱ هزار و ۹۸۳ نفر آن را امضا کرده‌اند.

امضاکنندگان در این کارزار خواستار توقف فوری فعالیت معادن طلای سقز شدند و معتقدند این معدن، به همراه دو معدن طلای بزرگ دیگر (زرشوران و آق‌دره) و چهار کارخانه فرآوری طلا، در بالادست حوضه آبریز زرینه‌رود قرار گرفته‌اند و باعث آلودگی شدید منابع آب، خاک و هوا به فلزات سنگین سمی در منطقه شده‌اند.

معدن طلای سقز و کارخانه فرآوری آن از نگاه محیط زیست

کژال حبیب‌زاده، معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان کردستان در گفت‌وگو با ایرنا در خصوص وضعیت معدن طلای سقز و نگرانی‌های محیط زیستی مطرح شده، توضیحاتی به شرح ذیل ارائه داد.

صدور مجوز بدون استعلام محیط‌زیست

بر اساس اصلاحیه ماده ۲۴ قانون معادن (۱۳۹۲)، چنانچه معدنی خارج از مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست باشد، استعلامی از این سازمان گرفته نمی‌شود. در مورد معدن قلقله سقز نیز چون در محدوده تحت مدیریت محیط‌زیست استان قرار نداشت، هیچ‌گونه استعلامی از ما گرفته نشد و بنابراین اظهارنظری در خصوص معدن نداشته‌ایم.

تغییر محل کارخانه فرآوری طلا با پیگیری محیط زیست

برای احداث کارخانه فرآوری طلای سقز، استعلام لازم از محیط زیست اخذ شده است، به طوریکه در ابتدا قرار بود این کارخانه در بالادست سد چراغ‌ویس که منبع اصلی آب شرب شهر سقز است، احداث شود اما با پیگیری و توجیهات اداره کل محیط زیست استان، محل کارخانه تغییر یافت تا از بروز هرگونه آلودگی احتمالی به این منبع آب شرب جلوگیری شود.

نگرانی محیط زیست این بود که در صورت احتمال نشت مواد آلاینده، منابع آب شرب سقز(سد چراغ‌ویس) آلوده شود به همین دلیل فرآیند بررسی و تصمیم‌گیری در این خصوص چند سال زمان برد.

سرانجام در بازه زمانی چهار تا پنج سال پیش، پس از بررسی های لازم و با رعایت کامل ضوابط و سخت‌گیری‌های فراوان تغییر محل کارخانه به پایین دست سد مورد تایید قرار گرفت.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان کردستان ادامه داد: با توجه به تجربه معدن طلای زرکوه، مجری طرح طلای سقز را موظف کردیم تا از منابع آب و خاک و هوای منطقه نمونه‌برداری و شرایط محیطی پیش از آغاز فعالیت را مستند کند.

حبیب زاده با اشاره به اینکه نتایج این آزمایش‌ها در گزارش ارزیابی زیست‌محیطی موجود است، تاکید کرد: در صورتی که کوچک‌ترین مشکلی در آینده بروز کند، داده‌های کافی برای تشخیص ارتباط آن با فعالیت کارخانه را در اختیار داریم.

نگرانی و حساسیت مردم منطقه قابل درک است و به همین دلیل مراحل استقرار واحد فرآوری طلا توسط کارشناسان محیط زیست استان به طور مستمر رصد می شوددر خصوص کمپینی که علیه فعالیت معدن طلای سقز تشکیل شده است، معاون محیط زیست انسانی استان اینگونه توضیح داد: نگرانی و حساسیت مردم منطقه قابل درک است و به همین دلیل مراحل استقرار واحد فرآوری طلا توسط کارشناسان محیط زیست استان به طور مستمر رصد می شود.

حبیب زاده اضافه کرد: واحد طلای سقز به دلیل حساسیت های زیست محیطی، الزام به استحصال به روش تانک‌لچینگ به سبب مدیریت و کاهش مخاطرات زیست محیطی شده است.

وی در مورد مشارکت مردم محلی در فرآیند ارزیابی گفت: در گزارش ارزیابی بخشی به نظرسنجی از مردم محلی اختصاص دارد و این بخش بررسی می‌کند که آیا اجرای پروژه برای مردم محلی از نظر اقتصادی، اجتماعی و آموزشی مفید خواهد بود یا نه؟ ضمن اینکه در مورد کارخانه طلای سقز پاسخ‌ها به‌صورت پرسشنامه جمع‌آوری و ضمیمه گزارش ارزیابی شده است.

حبیب زاده در پاسخ به پرسشی درباره واکنش سازمان در صورت افزایش اعتراضات عمومی، گفت: ما طبق ضوابط و مقررات تصمیم‌گیری می‌کنیم و همه جوانب پیش از صدور مجوز بررسی شده است اما اگر در جریان فعالیت، کوچک‌ترین آلودگی یا مشکلی پیش بیاید، محیط زیست می‌تواند بر اساس مدارک و مستندات موجود وارد عمل شود و اقدام کند.

وی ادامه داد: در صورت ورود به موضوع، مرجع قضایی از محیط زیست مستندات و داده‌های علمی مرتبط با آلودگی زیست‌محیطی می‌خواهد و در خصوص کمپین هم در صورت ارائه موارد مستدل محیط زیست اقدام خواهد کرد.

فعالیت معدن طلای سقز باید متوقف شود

هیوا حسینی، از فعالان محیط زیست و از اعضای کمپین اعتراض به معدن و کارخانه طلای سقز، در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا ضمن انتقاد شدید از روند استخراج معادن طلا در منطقه اظهار کرد: فعالیت‌های معدنی در این منطقه بر پایه داده‌های علمی و ارزیابی‌های زیست‌محیطی انجام نشده است.

وی با اشاره به اینکه در دوره استاندار پیشین کردستان مسائل به‌ صورت نمادین حل و مجوزهایی صادر شده برخلاف مصالح زیست‌محیطی و منافع مردم بوده است، افزود: مجوزها بدون نظرخواهی از مردم صادر شده و حتی پرسشنامه‌ای برای دریافت نظرات عمومی توزیع نشده است.

فعالیت‌های معدنی در این منطقه بر پایه داده‌های علمی و ارزیابی‌های زیست‌محیطی انجام نشده استاین فعال محیط زیست سقزی با اشاره به تجربه کشورهای استعمارگر گفت: در دوره‌های استعماری، معادن را در مناطق تحت استعمار توسعه می‌دادند، جایی که مردم برایشان اهمیتی نداشتند و امروز نیز گویی همان الگو تکرار می‌شود.

حسینی با اشاره به وضعیت معادن زره‌شوران و منطقه آخ‌دره افزود: این مناطق به‌شدت آلوده شده‌اند و کردستان نیز در حال آلوده شدن است و رسانه‌ها در برابر این فجایع سکوت کرده‌اند.

وی با اشاره به انتخاب محل معدن طلای سقز گفت: مکانی که برای این معدن در نظر گرفته شده، منابع آبی مهمی دارد که حتی آب شرب شهر تبریز نیز از آن تامین می‌شود.

این فعال محیط زیست با اشاره به نام منطقه «قلقله» افزود: «نام این منطقه از جوشش طبیعی آب گرفته شده است، اما اکنون در خطر نابودی قرار دارد، آلودگی ناشی از فعالیت معدن و کارخانه فرآوری، منابع آب و خاک را آلوده کرده و تهدیدی برای سلامت ساکنان منطقه است.

حسینی با بیان اینکه این موضوع فقط مربوط به مردم سقز نیست و سلامتی مردم بوکان، تبریز و تمام ساکنان منطقه برای ما اهمیت دارد؛ تاکید کرد: اگر از طریق کمپین به نتیجه نرسیم، بر اساس قوانین جهانی اقدام به شکایت خواهیم کرد چراکه این حرکت فردی نیست، بلکه یک مطالبه جمعی و انسانی است.

حسینی یادآور شد: ما تا پای جان در برابر ادامه فعالیت این معدن ایستادگی خواهیم کرد، چون باید پاسخگوی نسل‌های آینده باشیم.

بهره‌برداری از کارخانه طلای سقز در شهریور امسال

قرار بود سال گذشته کارخانه طلای سقز به بهره برداری برسد که مدیرعامل شرکت توسعه معادن طلای کردستان به خبرنگار ایرنا گفت: به دلیل تغییرات فنی و چالش محل کارخانه و مشکل مالی، پروژه با یک سال تاخیر و شهریور امسال به بهره برداری می رسد.

مقداد مجدی با اشاره به اینکه عملیات اجرایی این پروژه متوقف نشده است، افزود: تغییرات در طراحی و مسائل فنی و شرایط اقتصادی و وضعیت آب و هوایی منطقه بر روی عملکرد پیمانکاران تاثیر گذاشته است.

مجموعه طلای قلقله سقز شامل معدن و کارخانه است که استخراج ماده معدنی در معدن قلقله انجام و سپس برای استحصال به کارخانه منتقل می شود.

مدیرعامل شرکت توسعه معادن طلای کردستان اضافه کرد: استخراج در معدن از سه ماه پیش توسط پیمانکار آغاز شده است و به زودی به محل کارخانه انتقال داده می شود.

نظارت دستگاه های ناظر بر اجرای کارخانه طلای سقز

مجدی در زمینه کارزار اعتراضی علیه فعالیت معدن و کارخانه طلای سقز، اظهار کرد: سال ۱۴۰۰ جواز تاسیس این معدن و کارخانه را از سازمان صمت استان دریافت کرده‌ایم و مجوزها و استعلام‌ از نهادهای مرتبط اخذ و همه الزامات در نظر گرفته شده است.

وی ادامه داد: در فاز اجرا هم با دستگاه‌های ناظر هم چون محیط زیست در ارتباط هستیم و آنها بر الزامات مندرج در جواز تاسیس نظارت می کنند.

مدیرعامل شرکت توسعه معادن طلای کردستان یادآور شد: با بالاترین سطح ایمنی و حساسیت بالا و با استفاده از تجربیات موجود در کشور در حال فعالیت هستیم تا هیچ کسی دغدغه ای نداشته باشد.

تعطیلی معدن طلای سقز در صورت داشتن مشکل زیست محیطی

نماینده مردم شهرستان‌های سقز و بانه در مجلس شورای اسلامی هم نسبت به وضعیت معدن طلای سقز واکنش نشان داد و از تشکیل کارزاری که مدعی مشکل زیست محیطی این معدن است، سخن گفت.

محسن بیگلری در نشست فعالان اقتصادی کردستان با وزیر صمت اظهار کرد: هیچ مسئولی در ارتباط با این معدن پاسخی نداده است و همین منجر به نگرانی مردم شده است.

وی بیان کرد: اگر فعالیت این معدن مشکل زیست محیطی ندارد به مردم اعلام شود در غیر این صورت فعالیت آنرا متوقف کنید.

معادن در ایران مشمول پیوست سلامت نمی شوند

پیوست سلامت به عنوان ابزار ارزیابی تاثیرات بهداشتی و ایمنی طرح ها مطرح است ولی طرح های مهمی که در حوزه معدن به اجرا در می آید فاقد چنین پیوستی هستند.

مدیرسلامت محیط و حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی کردستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اعلام اینکه معدن طلای قلقله سقز مشمول پیوست سلامت نیست، اظهار کرد: هیات وزیران لیست طرح های مشمول پیوست سلامت را مصوب کرده و به دستگاه های اجرایی ابلاغ کرده اند که معادن در این لیست قرار ندارد.

کمال ابراهیمی با بیان اینکه خارج از این لیست نمی توان صنعتی را ملزم به تهیه پیوست سلامت کرد، افزود: باوجود اینکه معدن و کارخانه قلقله سقز مشمول پیوست سلامت نمی شود اما به دلیل قرارگیری کارخانه فرآوری در بالادست سد چراغ ویس و تهدیدی که علیه سلامتی داشت، با اجرای آن مخالفت کردیم.

وی ادامه داد: هرچند سد باطله ای که در واحدهای فرآوری طلا احداث می شود قابل نفوذ نیست اما اجازه احداث کارخانه در بالادست سد را ندادیم.

مدیرسلامت محیط و حرفه‌ای دانشگاه علوم پزشکی کردستان یادآور شد: توسط اعضای هیات علمی این دانشگاه پروژه ای به منظور نمونه برداری از منابع آب و خاک محدوده کارخانه طلای سقز تعریف شده است.

پروژه ای به منظور نمونه برداری از منابع آب و خاک محدوده کارخانه طلای سقز تعریف شده که اجرای آن مستلزم اختصاص اعتبار است و تاکنون هیچ اعتباری به آن اختصاص نداده اند.ابراهیمی ادامه داد: از اسفند سال گذشته برای اجرای این پروژه از سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان درخواست تخصیص اعتباری در حدود ۶ تا هشت میلیارد تومان کرده ایم که تاکنون تخصیص پیدا نکرده است.

اهمیت محیط زیست در کنار توسعه کردستان

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت کردستان هم در ارتباط با وضعیت این معدن گفت: در اراضی محدوده معدن زرکوه قروه، عنصر آرسنیک در دوره های زمین شناسی آن شکل گرفته است.

بختیار خلیقی ادامه داد: اراضی منطقه محدوده معدن طلای سقز، عنصر غالب آنها گوگرد و روی است که گوگرد جزو عناصر غیرقابل حل در آب است.

وی با اشاره به اینکه معدن طلای زرکوه قروه و طلای قلقله سقز دارای تاییدیه سازمان محیط زیست هستند، افزود: در معدن طلای سقز شیوه تانک‌لیچینگ برای استحصال طلا اجرا می شود که آلودگی زیست محیطی ندارد.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت کردستان با بیان اینکه ۵۷ محدوده طلا در استان داریم، گفت: کارخانه استحصال طلای سقز در پایین دست سد چراغ ویس قرار گرفته و برای همه ما مسائل زیست محیطی حائز اهمیت است.

معدن و کارخانه طلای قلقله سقز در حالی به یکی از محورهای بحث میان فعالان زیست محیطی و مسئولان مرتبط تبدیل شده است که از یک سو نگرانی هایی در رابطه با اثرات احتمالی آن بر منابع آب و سلامت محیطی مطرح است و از طرف دیگر مسئولان مرتبط بر رعایت ضوابط قانونی، پایش مستمر آن تاکید دارند؛ بی شک ادامه این روند نیازمند شفاف سازی، اطلاع رسانی دقیق و تخصیص منابع برای ارزیابی‌های مستقل و ایجاد اعتماد بین جامعه محلی و نهادهای تصمیم‌گیر است تا توسعه اقتصادی در تعارض با سلامت و محیط زیست قرار نگیرد.